Polskie gimnazjum Macierzy szkolnej


„Od roku 1897, kiedy po raz pierwszy zwiedziłeś zacny Panie Mecenasie Cieszyn, stałeś się naszym największym dobrodziejem, któremu zawdzięczamy wielką część środków, jakimi obecnie Macierz Szkolna rozporządza. Tyś nakłonił szlachetnego konsyliarza doktora Hassewicza do złożenia znacznej kwoty na polską szkołę ludową w Cieszynie. Tyś wyjednał od Towarzystwa akcyjnego cukrowni „Brześć Kujawski” 10 000 marek na fundusz stypendialny. Tyś z bezprzykładną gorliwością gromadził ciągle środki na utrzymanie gimnazjum cieszyńskiego. Lecz największe położyłeś zasługi koło powstania polskiego seminarium nauczycielskiego. Rok pracowałeś usilnie, aż położyłeś fundament pod nowy zakład i łącznie z dobroczyńcami naszymi doktorem Bucewiczem, który tak wielką ofiarnością poparł Twoje wzniosłe zamiary, i dr Hassewiczem stałeś się założycielem naszego przybytku oświaty polskiej na kresach”.

Powyższy cytat wyjaśnia kulisy finansowania głównej idei przedsięwziętej przez Macierz Szkolną dla Księstwa Cieszyńskiego – gimnazjum polskiego.

Urzędnicy niemieccy, w obawie przed wzrostem dążeń narodowościowych Polaków, na łamach lokalnej prasy – „Silesia” i „Nowy czas” zamieszczali szereg artykułów, których zadaniem było ośmieszenie idei polskiej szkoły średniej, a nawet zniechęcenie do niej ludności polskiej. Jednym z argumentów mających zniechęcić do edukacji w tego typu placówce, miał być brak perspektyw na życie i liczne trudności dla absolwentów tego gimnazjum. Ogólnie rzecz biorąc twierdzono, że powstanie szkoły polskiej będzie szkodliwe dla jedności państwa, a jego zadaniem będzie walka przeciw Niemcom.

Osuchowski orientował się jak wielkie znaczenie i ulgę dla budżetu Macierzy, przyniosłoby uspołecznienie szkoły. Był także świadomy, że wydatki Macierzy na utrzymanie zakładu były ogromne. Poza tym władze austriackie postawiły warunek. zażądały oddania im na własność budynku, w którym mieściło się gimnazjum. Macierz była w stanie przekazać na ten cel jedynie 7 tysięcy koron, co nie wystarczało. Osuchowski usunął jednak tę przeszkodę, wykupując gmach od prywatnego właściciela, za cenę 37 tysięcy koron i ofiarowując go Macierzy. Ostatecznie Rada Macierzy nawiązała porozumienie z rządem co do upaństwowienia. Był to kolejny ważny krok Macierzy w kierunku wyzwolenia, który zawdzięczała ona w dużym stopniu Osuchowskiemu.

Niektórzy działacze Macierzy obawiali się, że równocześnie toczona walka o założenie seminarium nauczycielskiego w Cieszynie spowoduje trudności lub wręcz uniemożliwi upaństwowienie gimnazjum. Osuchowski miał na ten temat całkowicie odmienne zdanie. „Nie sądzę żeby zaciekłość Niemców, wywołana założeniem prywatnego seminarium, miała powstrzymać nas od tego przedsięwzięcia lub wpłynąć na jego odroczenie do czasów upaństwowienie gimnazjum. Nie ulega wątpliwości, że gdy przyjdzie chwila stanowcza rozprawy odnośnie do upaństwowienia gimnazjum, Niemcy użyją wszelkich możliwych środków, ażeby do tego nie dopuścić bez względu na to, czy w tej epoce seminarium będzie już istniało czy nie. Sądziłbym nawet, że istnienie w tej epoce seminarium może posłużyć za jeden argument więcej, przemawiający za sprawiedliwości może posłużyć za jeden argument więcej, przemawiający za sprawiedliwości i konieczną potrzebą państwową przejęcia gimnazjum na koszt państwa. Doświadczenie poucza , że w polityce liczą się jedynie z silnym przeciwnikiem. Ludność polska w Cieszyńskim, powołując do życia nową instytucję, daje nowy dowód żywotności, zaskakuje na powadze i wzmacnia swe stanowisk, w przededniu stanowczej walki. Nie sztuczna agitacja wielkopolska, jak to twierdzą Niemcy, ale istotna potrzeba , oparta na statystyce polskiej ludności, stworzyła gimnazjum i seminarium, powoła w przyszłości do życia tak potrzebną jeszcze szkołę rzemieślniczą, techniczną i inne”.

Do upaństwowienia gimnazjum doszło po pierwszej polskiej maturze, która miała miejsce w 1903 roku i pod względem poziomu naukowego nie ustępowała innym takim placówkom w monarchii austro-węgierskiej. Nowy etap dla szkoły rozpoczął się z dniem 1 września 1903 roku, kiedy to władze zezwoliły na przejście szkoły na etat państwowy.